„Džinovski lonci“ i bigrene kade
Šta to posetioce Zlatibora toliko privlači u ovdašnjoj Stopića pećini kad je u ovoj sezoni, u doba povećane brige za zdravlje, i po 2.000 njih dnevno pohodi? Pre svega prirodne osobenosti i atrakcije koje vredi videti, kao i izuzetna uređenost pećine, kojom posvećeno upravlja Turistička organizacija Zlatibor.
Kameni nabori zvane bigrene kade, vodopad “Izvor života“, bigreni tobogan, “džinovski lonci“, dvorane, dugure i drugi darovi prirode, a sve dostupno pogledu i moderno osvetljeno.
Stopića pećina poslednjih godina, kaže za “Magazin“ direktor Turističke organizacije Zlatibor Vladimir Živanović, ostvaruje rekordnu posećenost. – U 2019. imala je rekordnih 90.600, čime je bila najposećeniji lokalitet te vrste u Srbiji. U prvi mah je izgledalo da će ova nepovoljna godina značajno umanjiti te brojke, ali leto je ponovo donelo dobru posetu Stopića pećini: katkad ju je pohodilo i 2.000 ljudi dnevno, s tim što uglavnom bude od 1.400 do 1.500 posetilaca. A kad smo sabrali ukupnu posećenost od početka godine do kraja septembra ispostavilo se da je ostvaren novi rekord, više od 100. 000 posetilaca, čime je za ovogodišnjih devet meseci premašena cela prošla godina – ističe Živanović i dodaje:
– Turistička organizacija Zlatibor redovno ulaže značajna sredstva da ovu atrakciju učini što dostupnijom posetiocima: uređuje unutrašnjost pećine i staze kroz nju, ugrađuje led-rasvetu, osposobljava prilazni put, plato, parkiralište i drugo. Početkom godine, ulaganjima Ministarstva turizma i opštine Čajetina, napravili smo novih 80 metara staza do atraktivnih bigrenih kada i pećinskih ukrasa – ističe Živanović, najavljujući i druge ovakve poslove.
Do Stopiće pećine iz turističkog središta Zlatibora dolazi se putem prema Rožanstvu i Sirogojnu. S tim što je pećina između ta dva sela, čim se prođe ogromna flaša kraj puta koja označava da je tu, pored toka Prištavice, nekad bila lekovita Tošina banja.
Davnih godina speleolozi su doznali za Stopića pećinu: prve pisane podatke o njoj ostavio je Radosav Vasović 1901. u zapisniku Srpskog geološkog društva, a prva speleološka istraživanja u pećini obavio Jovan Cvijić 1909. i 1913. godine. U ovom milenijumu Stopića pećina je uređena, posetioce prima od 2009. godine.
Stručnjaci navode da je to rečna pećina, kroz nju protiče Trnavski potok. Pišu da je duga 1.691 metar, te da je njen impresivni ulaz visok 18, a širok 35 metara. Dobila je ime po obližnjem zaseoku Stopići u Rožanstvu.
Pećinu čini pet celina: Svetla dvorana, Tamna dvorana, Velika sala sa kadama, Kanal sa kadama i Rečni kanal. U njenom turističkom delu su prostrani ulaz, dugure, siparska kupa, vodopad “Izvor života“. Kao i bigrene kade, nastale taloženjem krečnjaka, koje su “amblem pećine“ – to su udubljenja oivičena kamenim zidovima, rumenkastim naborima, gde se skuplja voda i iz njih pretače u vidu kaskada. Svojom veličinom i dubinom (i do sedam metara) izdvajaju se od drugih u Srbiji.
U Rečnom kanalu je vir, ispod koga nastaje bigreni tobogan. On prelazi u bigrene kaskade između kojih su kade i “džinovski lonci“. Voda tu stvara slapove, s tim što se pri obilnijim vodama formira jedinstveni vodopad nazvan “Izvor života“, visine 9,5 metara. Kad se tu sruči zapenušana vodena masa, od koje vazduh treperi, čini se da od zaglušujuće buke drhte zidovi, da se na izvoru život stvara.
Atrakcija su i dugure ili vigledi, otvori na pećinskoj tavanici: upućeni navode da ih ima sedam, ali samo jedna (duboka 66 metara) ima direktan kontakt s pećinom. Ostale su međusobno povezane kosim kanalom.
Bilo je nekad sujevernih verovanja naroda ovog kraja o “nepoznatim glasovima iz dugura“, o padovima u njih, priviđenjima, skretanju sa staza pravo na ivicu ovog ambisa. Prema jednoj priči koju je zabeležio Radoje Stopić, nepoznati ljudi su negde na prelasku u 21. vek u dugurama kopali tražeći zlato: “Neki meštani smatraju da je u pitanju zlato Nemanjića, a drugi da je to zlato koje su zakopali četnici za vreme rata“, piše Radoje i pominje narodno predanje da se hajduk Pane Stopić vešto skrivao u mreži pećinskih kanala zaturajući trag pred progoniteljima, vojskama i vlastima: “Pozvao bi ih da ga vide i namerno usporavao kako bi oni što ga progone primetili da ulazi u pećinu. Pa bi onda skrivenim kanalima, samo njemu znanim, prošao na naspramno brdo, iznad njihovih glava, gledajući kako ga po pećini i oko nje bezuspešno traže, dozivaju i prete…“
U Karađorđevo doba, pišu istoričari, Stopića pećina je bila zbeg, narod se u nju sklanjao od obesnih Turaka. A u novinskom tekstu Ljubiše R.Đenića iz 1955. godine “Stopića pećina – čudo prirode u našem kraju“ autor pominje saznanja meštana da hodnici u pećini mogu biti dugi i do dva kilometra, koja su kasnijim istraživanjima potvrđena.
(objavljeno u “Politikinom“ dodatku “Magazinu“ autor Branko Pejović)
Foto: S. Jovičić