Sećanje na pisca koga pamte i Rusija i Amerika

Izložba o Sergeju Dovlatovu otvorena u užičkoj biblioteci

“Genije nije pun mržnje prema masi, nego prema osrednjosti“.
“Oskudnost mišljenja rađa legione istomišljenika“. “Želja da naređuješ u oblasti koja ti je nepoznata jeste tiranija“…

Ove i druge misli briljantnog pisca Sergeja Dovlatova (1941.-1990.), vidno istaknute, dočekuju posetioce izložbe o njemu upravo otvorene u holu užičke Narodne biblioteke. Tu su, uz crtice iz biografije književnika (za koga Brodski kaže da je “jedini ruski pisac čija će se dela čitati svuda u svetu“), izloženi i predmeti poput davnašnje pisaće mašine i uramljenih fotografija, deo njegove prepiske, fragmenti poslednjeg romana “Filijala“ koji je slika umorne ruske emigracije u Americi…

Tako je poznati svetski stvaralac stigao pred Užičane, zaslugom Čitalačkog kluba Užičke gimnazije, Užičke književne republike i ovdašnje Narodne biblioteke, uz pomoć grada Užica. I to povodom 180 godina rada Užičke gimnazije. Izložba je nazvana “Zona Dovlatov“, premijerna je kod nas. Osmislile su je, nadahnute filmom “Dovlatov“ (nagrađenim prošle godine u Berlinu “Srebrnim medvedom“, glavnu ulogu pisca igra naš glumac Milan Marić), četiri profesorke Užičke gimnazije i jedna iz OŠ “Nada Matić“.

Na otvaranju postavke prikazan je i dokumentarni film o životu Sergeja Dovlatova. O njemu i stvaralaštvu govorila je ovom prilikom prevodilac Natalija Nenezić.

Zanimljiv je životni put ovog pisca, koga mnogi nazivaju modernim Čehovom. Pa i sam Dovlatov je govorio: “Moguće je osećati strahopoštovanje pred Tolstojevim umom, oduševljavati se Puškinovom elegancijom, uvažavati moralna istraživanja Dostojevskog, humor Gogolja, i tako dalje. Ali želimo da ličimo samo na Čehova“.

Sa zapisa na izložbi čitamo da se ovaj književnik rodio 1941. u Ufi (gde mu je porodica bila evakuisana iz Lenjingrada), od oca Jevrejina, pozorišnog reditelja, i majke Jermenke, glumice. Pri kraju rata vratili su se u Lenjingrad, gde Sergej u mladosti studira Filološki fakultet (i druži se s piscima Brodskim, Rejnom i Najmanom),sa koga je kao neuspešan student izbačen 1961. Potom se ženi prvi put, služi vojsku, pa upisuje studije žurnalistike i radi kao novinar u listu brodogradilišta. Počinje da piše priče, objavljuje prve tekstove u časopisu “Vatra“. Razvodi se od prve i venčava s drugom suprugom. Iz ta dva braka imao je dve kćeri. Seli se 1972. u Talin i tamo radi kao novinar u dve novine. Stupa i u treću vezu, dok mu se i prva i druga žena s ćerkama sele u SAD. Treća žena mu takođe rađa ćerku, a on se potom vraća u Lenjingrad. Dok radi kao vodič u Puškinovom memorijalnom kompleksu, u časopisima na Zapadu počinju da mu objavljuju priče, zbog čega je izbačen iz Udruženja novinara SSSR. Nepodoban i nepriznat, godine 1977. iz Lenjingrada s majkom odlazi u Beč, te godine mu u SAD izlazi i prvo delo “Nevidljiva knjiga“. U Ameriku iz Beča doseljava se 1979.

U Njujorku radi kao novinar u jednom listu i na radiju, prestižni “Njujorker“ 1980. objavljuje prvu od deset njegovih priča koliko će ih tu objaviti do 1989. U najvećem američkom gradu osamdesetih objavljuje 12 knjiga (“Kompromis“, “Puškinova brda“, “Marš usamljenih“ i druge), a dobija i sina. Stiče čitalačku publiku i popularnost, osvaja nagrade. Ali Sergej iznenada umire avgusta 1990. Sahranili su ga na groblju u Kvinsu.

– Nije mu se ispunila želja da ponovo dođe u ruski grad u kome je odrastao, ali je u danas cenjen i rado čitan u Rusiji: od 100 preporučenih knjiga za lektiru čak četiri su dela Dovlatova – rekla nam je direktorka užičke biblioteke Dušica Murić.

U ovo doba Sergeja Dovlatova sećaju se i Rusija i SAD. U Rusiji su mu objavili foto-monografiju, na kući gde se rodio u Ufi postavili spomen-ploču, a 2016. u Sankt Petersburgu podigli mu spomenik, njemu u čast pokrenuli festival “Dan D“ i jednom parku dali njegovo ime. Prethodno, 2014. godine, u Njujorku su jednu ulicu nazvali po Sergeju Dovlatovu.

(Objavila “Politika“, autor teksta Branko Pejović)